"命如南山石，四体康且直"全诗赏析

　　序曰：汉末建安中，庐江府小吏焦仲卿妻刘氏，为仲卿母所遣，自誓不嫁。其家逼之，乃投水而死。仲卿闻之，亦自缢于庭树。时人伤之，为诗云尔。

孔雀东南飞，五里一徘徊。
“十三能织素，十四学裁衣。十五弹箜篌，十六诵诗书。十七为君妇，心中常苦悲。君既为府吏，守节情不移。贱妾留空房，相见常日稀。鸡鸣入机织，夜夜不得息。三日断五匹，大人故嫌迟。非为织作迟，君家妇难为！妾不堪驱使，徒留无所施。便可白公姥，及时相遣归。”
府吏得闻之，堂上启阿母：“儿已薄禄相，幸复得此妇。结发同枕席，黄泉共为友。共事二三年，始尔未为久。女行无偏斜，何意致不厚。”
阿母谓府吏：“何乃太区区！此妇无礼节，举动自专由。吾意久怀忿，汝岂得自由！东家有贤女，自名秦罗敷。可怜体无比，阿母为汝求。便可速遣之，遣去慎莫留！”
府吏长跪告：“伏惟启阿母。今若遣此妇，终老不复取！”
阿母得闻之，槌床便大怒：“小子无所畏，何敢助妇语！吾已失恩义，会不相从许！”
府吏默无声，再拜还入户。举言谓新妇，哽咽不能语：“我自不驱卿，逼迫有阿母。卿但暂还家，吾今且报府。不久当归还，还必相迎取。以此下心意，慎勿违吾语。”
新妇谓府吏：“勿复重纷纭。往昔初阳岁，谢家来贵门。奉事循公姥，进止敢自专？昼夜勤作息，伶俜萦苦辛。谓言无罪过，供养卒大恩；仍更被驱遣，何言复来还！妾有绣腰襦，葳蕤自生光；红罗复斗帐，四角垂香囊；箱帘六七十，绿碧青丝绳，物物各自异，种种在其中。人贱物亦鄙，不足迎后人，留待作遗施，于今无会因。时时为安慰，久久莫相忘！”
鸡鸣外欲曙，新妇起严妆。著我绣夹裙，事事四五通。足下蹑丝履，头上玳瑁光。腰若流纨素，耳著明月珰。指如削葱根，口如含朱丹。纤纤作细步，精妙世无双。
上堂拜阿母，阿母怒不止。“昔作女儿时，生小出野里。本自无教训，兼愧贵家子。受母钱帛多，不堪母驱使。今日还家去，念母劳家里。”却与小姑别，泪落连珠子。“新妇初来时，小姑始扶床；今日被驱遣，小姑如我长。勤心养公姥，好自相扶将。初七及下九，嬉戏莫相忘。”出门登车去，涕落百余行。
府吏马在前，新妇车在后。隐隐何甸甸，俱会大道口。下马入车中，低头共耳语：“誓不相隔卿，且暂还家去。吾今且赴府，不久当还归。誓天不相负！”
新妇谓府吏：“感君区区怀！君既若见录，不久望君来。君当作磐石，妾当作蒲苇。蒲苇纫如丝，磐石无转移。我有亲父兄，性行暴如雷，恐不任我意，逆以煎我怀。”举手长劳劳，二情同依依 。
入门上家堂，进退无颜仪。阿母大拊掌，不图子自归：“十三教汝织，十四能裁衣，十五弹箜篌，十六知礼仪，十七遣汝嫁，谓言无誓违。汝今何罪过，不迎而自归？”兰芝惭阿母：“儿实无罪过。”阿母大悲摧。
还家十余日，县令遣媒来。云有第三郎，窈窕世无双。年始十八九，便言多令才。
阿母谓阿女：“汝可去应之。”
阿女含泪答：“兰芝初还时，府吏见丁宁，结誓不别离。今日违情义，恐此事非奇。自可断来信，徐徐更谓之。”
阿母白媒人：“贫贱有此女，始适还家门。不堪吏人妇，岂合令郎君？幸可广问讯，不得便相许。”
媒人去数日，寻遣丞请还，说有兰家女，承籍有宦官。云有第五郎，娇逸未有婚。遣丞为媒人，主簿通语言。直说太守家，有此令郎君，既欲结大义，故遣来贵门。
阿母谢媒人：“女子先有誓，老姥岂敢言！”
阿兄得闻之，怅然心中烦。举言谓阿妹：“作计何不量！先嫁得府吏，后嫁得郎君。否泰如天地，足以荣汝身。不嫁义郎体，其往欲何云？”
兰芝仰头答：“理实如兄言。谢家事夫婿，中道还兄门。处分适兄意，那得自任专！虽与府吏要，渠会永无缘。登即相许和，便可作婚姻。”
媒人下床去。诺诺复尔尔。还部白府君：“下官奉使命，言谈大有缘。”府君得闻之，心中大欢喜。视历复开书，便利此月内，六合正相应。良吉三十日，今已二十七，卿可去成婚。交语速装束，络绎如浮云。青雀白鹄舫，四角龙子幡。婀娜随风转，金车玉作轮。踯躅青骢马，流苏金镂鞍。赍钱三百万，皆用青丝穿。杂彩三百匹，交广市鲑珍。从人四五百，郁郁登郡门。
阿母谓阿女：“适得府君书，明日来迎汝。何不作衣裳？莫令事不举！”
阿女默无声，手巾掩口啼，泪落便如泻。移我琉璃榻，出置前窗下。左手持刀尺，右手执绫罗。朝成绣夹裙，晚成单罗衫。晻晻日欲暝，愁思出门啼。
府吏闻此变，因求假暂归。未至二三里，摧藏马悲哀。新妇识马声，蹑履相逢迎。怅然遥相望，知是故人来。举手拍马鞍，嗟叹使心伤：“自君别我后，人事不可量。果不如先愿，又非君所详。我有亲父母，逼迫兼弟兄。以我应他人，君还何所望！”
府吏谓新妇：“贺卿得高迁！磐石方且厚，可以卒千年；蒲苇一时纫，便作旦夕间。卿当日胜贵，吾独向黄泉！”
新妇谓府吏：“何意出此言！同是被逼迫，君尔妾亦然。黄泉下相见，勿违今日言！”执手分道去，各各还家门。生人作死别，恨恨那可论？念与世间辞，千万不复全！
府吏还家去，上堂拜阿母：“今日大风寒，寒风摧树木，严霜结庭兰。儿今日冥冥，令母在后单。故作不良计，勿复怨鬼神！命如南山石，四体康且直！”
阿母得闻之，零泪应声落：“汝是大家子，仕宦于台阁。慎勿为妇死，贵贱情何薄！东家有贤女，窈窕艳城郭，阿母为汝求，便复在旦夕。”
府吏再拜还，长叹空房中，作计乃尔立。转头向户里，渐见愁煎迫。
其日牛马嘶，新妇入青庐。奄奄黄昏后，寂寂人定初。我命绝今日，魂去尸长留！揽裙脱丝履，举身赴清池。
府吏闻此事，心知长别离。徘徊庭树下，自挂东南枝。
两家求合葬，合葬华山傍。东西植松柏，左右种梧桐。枝枝相覆盖，叶叶相交通。中有双飞鸟，自名为鸳鸯。仰头相向鸣，夜夜达五更。行人驻足听，寡妇起彷徨。多谢后世人，戒之慎勿忘。

　　xù yuē ：hàn mò jiàn ān zhōng ，lú jiāng fǔ xiǎo lì jiāo zhòng qīng qī liú shì ，wéi zhòng qīng mǔ suǒ qiǎn ，zì shì bú jià 。qí jiā bī zhī ，nǎi tóu shuǐ ér sǐ 。zhòng qīng wén zhī ，yì zì yì yú tíng shù 。shí rén shāng zhī ，wéi shī yún ěr 。

kǒng què dōng nán fēi ，wǔ lǐ yī pái huái 。
“shí sān néng zhī sù ，shí sì xué cái yī 。shí wǔ dàn kōng hóu ，shí liù sòng shī shū 。shí qī wéi jun1 fù ，xīn zhōng cháng kǔ bēi 。jun1 jì wéi fǔ lì ，shǒu jiē qíng bú yí 。jiàn qiè liú kōng fáng ，xiàng jiàn cháng rì xī 。jī míng rù jī zhī ，yè yè bú dé xī 。sān rì duàn wǔ pǐ ，dà rén gù xián chí 。fēi wéi zhī zuò chí ，jun1 jiā fù nán wéi ！qiè bú kān qū shǐ ，tú liú wú suǒ shī 。biàn kě bái gōng lǎo ，jí shí xiàng qiǎn guī 。”
fǔ lì dé wén zhī ，táng shàng qǐ ā mǔ ：“ér yǐ báo lù xiàng ，xìng fù dé cǐ fù 。jié fā tóng zhěn xí ，huáng quán gòng wéi yǒu 。gòng shì èr sān nián ，shǐ ěr wèi wéi jiǔ 。nǚ háng wú piān xié ，hé yì zhì bú hòu 。”
ā mǔ wèi fǔ lì ：“hé nǎi tài qū qū ！cǐ fù wú lǐ jiē ，jǔ dòng zì zhuān yóu 。wú yì jiǔ huái fèn ，rǔ qǐ dé zì yóu ！dōng jiā yǒu xián nǚ ，zì míng qín luó fū 。kě lián tǐ wú bǐ ，ā mǔ wéi rǔ qiú 。biàn kě sù qiǎn zhī ，qiǎn qù shèn mò liú ！”
fǔ lì zhǎng guì gào ：“fú wéi qǐ ā mǔ 。jīn ruò qiǎn cǐ fù ，zhōng lǎo bú fù qǔ ！”
ā mǔ dé wén zhī ，chuí chuáng biàn dà nù ：“xiǎo zǐ wú suǒ wèi ，hé gǎn zhù fù yǔ ！wú yǐ shī ēn yì ，huì bú xiàng cóng xǔ ！”
fǔ lì mò wú shēng ，zài bài hái rù hù 。jǔ yán wèi xīn fù ，gěng yān bú néng yǔ ：“wǒ zì bú qū qīng ，bī pò yǒu ā mǔ 。qīng dàn zàn hái jiā ，wú jīn qiě bào fǔ 。bú jiǔ dāng guī hái ，hái bì xiàng yíng qǔ 。yǐ cǐ xià xīn yì ，shèn wù wéi wú yǔ 。”
xīn fù wèi fǔ lì ：“wù fù zhòng fēn yún 。wǎng xī chū yáng suì ，xiè jiā lái guì mén 。fèng shì xún gōng lǎo ，jìn zhǐ gǎn zì zhuān ？zhòu yè qín zuò xī ，líng pīng yíng kǔ xīn 。wèi yán wú zuì guò ，gòng yǎng zú dà ēn ；réng gèng bèi qū qiǎn ，hé yán fù lái hái ！qiè yǒu xiù yāo rú ，wēi ruí zì shēng guāng ；hóng luó fù dòu zhàng ，sì jiǎo chuí xiāng náng ；xiāng lián liù qī shí ，lǜ bì qīng sī shéng ，wù wù gè zì yì ，zhǒng zhǒng zài qí zhōng 。rén jiàn wù yì bǐ ，bú zú yíng hòu rén ，liú dài zuò yí shī ，yú jīn wú huì yīn 。shí shí wéi ān wèi ，jiǔ jiǔ mò xiàng wàng ！”
jī míng wài yù shǔ ，xīn fù qǐ yán zhuāng 。zhe wǒ xiù jiá qún ，shì shì sì wǔ tōng 。zú xià niè sī lǚ ，tóu shàng dài mào guāng 。yāo ruò liú wán sù ，ěr zhe míng yuè dāng 。zhǐ rú xuē cōng gēn ，kǒu rú hán zhū dān 。xiān xiān zuò xì bù ，jīng miào shì wú shuāng 。
shàng táng bài ā mǔ ，ā mǔ nù bú zhǐ 。“xī zuò nǚ ér shí ，shēng xiǎo chū yě lǐ 。běn zì wú jiāo xùn ，jiān kuì guì jiā zǐ 。shòu mǔ qián bó duō ，bú kān mǔ qū shǐ 。jīn rì hái jiā qù ，niàn mǔ láo jiā lǐ 。”què yǔ xiǎo gū bié ，lèi luò lián zhū zǐ 。“xīn fù chū lái shí ，xiǎo gū shǐ fú chuáng ；jīn rì bèi qū qiǎn ，xiǎo gū rú wǒ zhǎng 。qín xīn yǎng gōng lǎo ，hǎo zì xiàng fú jiāng 。chū qī jí xià jiǔ ，xī xì mò xiàng wàng 。”chū mén dēng chē qù ，tì luò bǎi yú háng 。
fǔ lì mǎ zài qián ，xīn fù chē zài hòu 。yǐn yǐn hé diàn diàn ，jù huì dà dào kǒu 。xià mǎ rù chē zhōng ，dī tóu gòng ěr yǔ ：“shì bú xiàng gé qīng ，qiě zàn hái jiā qù 。wú jīn qiě fù fǔ ，bú jiǔ dāng hái guī 。shì tiān bú xiàng fù ！”
xīn fù wèi fǔ lì ：“gǎn jun1 qū qū huái ！jun1 jì ruò jiàn lù ，bú jiǔ wàng jun1 lái 。jun1 dāng zuò pán shí ，qiè dāng zuò pú wěi 。pú wěi rèn rú sī ，pán shí wú zhuǎn yí 。wǒ yǒu qīn fù xiōng ，xìng háng bào rú léi ，kǒng bú rèn wǒ yì ，nì yǐ jiān wǒ huái 。”jǔ shǒu zhǎng láo láo ，èr qíng tóng yī yī 。
rù mén shàng jiā táng ，jìn tuì wú yán yí 。ā mǔ dà fǔ zhǎng ，bú tú zǐ zì guī ：“shí sān jiāo rǔ zhī ，shí sì néng cái yī ，shí wǔ dàn kōng hóu ，shí liù zhī lǐ yí ，shí qī qiǎn rǔ jià ，wèi yán wú shì wéi 。rǔ jīn hé zuì guò ，bú yíng ér zì guī ？”lán zhī cán ā mǔ ：“ér shí wú zuì guò 。”ā mǔ dà bēi cuī 。
hái jiā shí yú rì ，xiàn lìng qiǎn méi lái 。yún yǒu dì sān láng ，yǎo tiǎo shì wú shuāng 。nián shǐ shí bā jiǔ ，biàn yán duō lìng cái 。
ā mǔ wèi ā nǚ ：“rǔ kě qù yīng zhī 。”
ā nǚ hán lèi dá ：“lán zhī chū hái shí ，fǔ lì jiàn dīng níng ，jié shì bú bié lí 。jīn rì wéi qíng yì ，kǒng cǐ shì fēi qí 。zì kě duàn lái xìn ，xú xú gèng wèi zhī 。”
ā mǔ bái méi rén ：“pín jiàn yǒu cǐ nǚ ，shǐ shì hái jiā mén 。bú kān lì rén fù ，qǐ hé lìng láng jun1 ？xìng kě guǎng wèn xùn ，bú dé biàn xiàng xǔ 。”
méi rén qù shù rì ，xún qiǎn chéng qǐng hái ，shuō yǒu lán jiā nǚ ，chéng jí yǒu huàn guān 。yún yǒu dì wǔ láng ，jiāo yì wèi yǒu hūn 。qiǎn chéng wéi méi rén ，zhǔ bù tōng yǔ yán 。zhí shuō tài shǒu jiā ，yǒu cǐ lìng láng jun1 ，jì yù jié dà yì ，gù qiǎn lái guì mén 。
ā mǔ xiè méi rén ：“nǚ zǐ xiān yǒu shì ，lǎo lǎo qǐ gǎn yán ！”
ā xiōng dé wén zhī ，chàng rán xīn zhōng fán 。jǔ yán wèi ā mèi ：“zuò jì hé bú liàng ！xiān jià dé fǔ lì ，hòu jià dé láng jun1 。fǒu tài rú tiān dì ，zú yǐ róng rǔ shēn 。bú jià yì láng tǐ ，qí wǎng yù hé yún ？”
lán zhī yǎng tóu dá ：“lǐ shí rú xiōng yán 。xiè jiā shì fū xù ，zhōng dào hái xiōng mén 。chù fèn shì xiōng yì ，nà dé zì rèn zhuān ！suī yǔ fǔ lì yào ，qú huì yǒng wú yuán 。dēng jí xiàng xǔ hé ，biàn kě zuò hūn yīn 。”
méi rén xià chuáng qù 。nuò nuò fù ěr ěr 。hái bù bái fǔ jun1 ：“xià guān fèng shǐ mìng ，yán tán dà yǒu yuán 。”fǔ jun1 dé wén zhī ，xīn zhōng dà huān xǐ 。shì lì fù kāi shū ，biàn lì cǐ yuè nèi ，liù hé zhèng xiàng yīng 。liáng jí sān shí rì ，jīn yǐ èr shí qī ，qīng kě qù chéng hūn 。jiāo yǔ sù zhuāng shù ，luò yì rú fú yún 。qīng què bái hú fǎng ，sì jiǎo lóng zǐ fān 。ē nà suí fēng zhuǎn ，jīn chē yù zuò lún 。zhí zhú qīng cōng mǎ ，liú sū jīn lòu ān 。jī qián sān bǎi wàn ，jiē yòng qīng sī chuān 。zá cǎi sān bǎi pǐ ，jiāo guǎng shì guī zhēn 。cóng rén sì wǔ bǎi ，yù yù dēng jun4 mén 。
ā mǔ wèi ā nǚ ：“shì dé fǔ jun1 shū ，míng rì lái yíng rǔ 。hé bú zuò yī shang ？mò lìng shì bú jǔ ！”
ā nǚ mò wú shēng ，shǒu jīn yǎn kǒu tí ，lèi luò biàn rú xiè 。yí wǒ liú lí tà ，chū zhì qián chuāng xià 。zuǒ shǒu chí dāo chǐ ，yòu shǒu zhí líng luó 。cháo chéng xiù jiá qún ，wǎn chéng dān luó shān 。ǎn ǎn rì yù míng ，chóu sī chū mén tí 。
fǔ lì wén cǐ biàn ，yīn qiú jiǎ zàn guī 。wèi zhì èr sān lǐ ，cuī cáng mǎ bēi āi 。xīn fù shí mǎ shēng ，niè lǚ xiàng féng yíng 。chàng rán yáo xiàng wàng ，zhī shì gù rén lái 。jǔ shǒu pāi mǎ ān ，jiē tàn shǐ xīn shāng ：“zì jun1 bié wǒ hòu ，rén shì bú kě liàng 。guǒ bú rú xiān yuàn ，yòu fēi jun1 suǒ xiáng 。wǒ yǒu qīn fù mǔ ，bī pò jiān dì xiōng 。yǐ wǒ yīng tā rén ，jun1 hái hé suǒ wàng ！”
fǔ lì wèi xīn fù ：“hè qīng dé gāo qiān ！pán shí fāng qiě hòu ，kě yǐ zú qiān nián ；pú wěi yī shí rèn ，biàn zuò dàn xī jiān 。qīng dāng rì shèng guì ，wú dú xiàng huáng quán ！”
xīn fù wèi fǔ lì ：“hé yì chū cǐ yán ！tóng shì bèi bī pò ，jun1 ěr qiè yì rán 。huáng quán xià xiàng jiàn ，wù wéi jīn rì yán ！”zhí shǒu fèn dào qù ，gè gè hái jiā mén 。shēng rén zuò sǐ bié ，hèn hèn nà kě lùn ？niàn yǔ shì jiān cí ，qiān wàn bú fù quán ！
fǔ lì hái jiā qù ，shàng táng bài ā mǔ ：“jīn rì dà fēng hán ，hán fēng cuī shù mù ，yán shuāng jié tíng lán 。ér jīn rì míng míng ，lìng mǔ zài hòu dān 。gù zuò bú liáng jì ，wù fù yuàn guǐ shén ！mìng rú nán shān shí ，sì tǐ kāng qiě zhí ！”
ā mǔ dé wén zhī ，líng lèi yīng shēng luò ：“rǔ shì dà jiā zǐ ，shì huàn yú tái gé 。shèn wù wéi fù sǐ ，guì jiàn qíng hé báo ！dōng jiā yǒu xián nǚ ，yǎo tiǎo yàn chéng guō ，ā mǔ wéi rǔ qiú ，biàn fù zài dàn xī 。”
fǔ lì zài bài hái ，zhǎng tàn kōng fáng zhōng ，zuò jì nǎi ěr lì 。zhuǎn tóu xiàng hù lǐ ，jiàn jiàn chóu jiān pò 。
qí rì niú mǎ sī ，xīn fù rù qīng lú 。yǎn yǎn huáng hūn hòu ，jì jì rén dìng chū 。wǒ mìng jué jīn rì ，hún qù shī zhǎng liú ！lǎn qún tuō sī lǚ ，jǔ shēn fù qīng chí 。
fǔ lì wén cǐ shì ，xīn zhī zhǎng bié lí 。pái huái tíng shù xià ，zì guà dōng nán zhī 。
liǎng jiā qiú hé zàng ，hé zàng huá shān bàng 。dōng xī zhí sōng bǎi ，zuǒ yòu zhǒng wú tóng 。zhī zhī xiàng fù gài ，yè yè xiàng jiāo tōng 。zhōng yǒu shuāng fēi niǎo ，zì míng wéi yuān yāng 。yǎng tóu xiàng xiàng míng ，yè yè dá wǔ gèng 。háng rén zhù zú tīng ，guǎ fù qǐ páng huáng 。duō xiè hòu shì rén ，jiè zhī shèn wù wàng 。