"鞠躬尽瘁，死而后已"全诗赏析

先帝深虑汉、贼不两立，王业不偏安，故托臣以讨贼也。以先帝之明，量臣之才，固知臣伐贼，才弱敌强也。然不伐贼，王业亦亡。惟坐而待亡，孰与伐之？是故托臣而弗疑也。臣受命之日，寝不安席，食不甘味。思惟北征。宜先入南。故五月渡泸，深入不毛，并日而食；臣非不自惜也，顾王业不可得偏安于蜀都，故冒危难，以奉先帝之遗意也，而议者谓为非计。今贼适疲于西，又务于东，兵法乘劳，此进趋之时也。谨陈其事如左：
高帝明并日月，谋臣渊深，然涉险被创，危然后安。今陛下未及高帝，谋臣不如良、平，而欲以长策取胜，坐定天下，此臣之未解一也。
刘繇、王朗各据州郡，论安言计，动引圣人，群疑满腹，众难塞胸，今岁不战，明年不征，使孙策坐大，遂并江东，此臣之未解二也。
曹操智计，殊绝于人，其用兵也，仿佛孙、吴，然困于南阳，险于乌巢，危于祁连，逼于黎阳，几败北山，殆死潼关，然后伪定一时耳。况臣才弱，而欲以不危而定之，此臣之未解三也。曹操五攻昌霸不下，四越巢湖不成，任用李服而李服图之，委任夏侯而夏侯败亡，先帝每称操为能，犹有此失，况臣驽下，何能必胜？此臣之未解四也。
自臣到汉中，中间期年耳，然丧赵云、阳群、马玉、阎芝、丁立、白寿、刘郃、邓铜等及曲长、屯将七十余人，突将、无前、賨叟、青羌、散骑、武骑一千余人。此皆数十年之内所纠合四方之精锐，非一州之所有；若复数年，则损三分之二也，当何以图敌？此臣之未解五也。
今民穷兵疲，而事不可息；事不可息，则住与行劳费正等。而不及今图之，欲以一州之地，与贼持久，此臣之未解六也。
夫难平者，事也。昔先帝败军于楚，当此时，曹操拊手，谓天下以定。然后先帝东连吴越，西取巴蜀，举兵北征，夏侯授首，此操之失计，而汉事将成也。然后吴更违盟，关羽毁败，秭归蹉跌，曹丕称帝。凡事如是，难可逆见。臣鞠躬尽瘁，死而后已。至于成败利钝，非臣之明所能逆睹也。

xiān dì shēn lǜ hàn 、zéi bú liǎng lì ，wáng yè bú piān ān ，gù tuō chén yǐ tǎo zéi yě 。yǐ xiān dì zhī míng ，liàng chén zhī cái ，gù zhī chén fá zéi ，cái ruò dí qiáng yě 。rán bú fá zéi ，wáng yè yì wáng 。wéi zuò ér dài wáng ，shú yǔ fá zhī ？shì gù tuō chén ér fú yí yě 。chén shòu mìng zhī rì ，qǐn bú ān xí ，shí bú gān wèi 。sī wéi běi zhēng 。yí xiān rù nán 。gù wǔ yuè dù lú ，shēn rù bú máo ，bìng rì ér shí ；chén fēi bú zì xī yě ，gù wáng yè bú kě dé piān ān yú shǔ dōu ，gù mào wēi nán ，yǐ fèng xiān dì zhī yí yì yě ，ér yì zhě wèi wéi fēi jì 。jīn zéi shì pí yú xī ，yòu wù yú dōng ，bīng fǎ chéng láo ，cǐ jìn qū zhī shí yě 。jǐn chén qí shì rú zuǒ ：
gāo dì míng bìng rì yuè ，móu chén yuān shēn ，rán shè xiǎn bèi chuàng ，wēi rán hòu ān 。jīn bì xià wèi jí gāo dì ，móu chén bú rú liáng 、píng ，ér yù yǐ zhǎng cè qǔ shèng ，zuò dìng tiān xià ，cǐ chén zhī wèi jiě yī yě 。
liú yáo 、wáng lǎng gè jù zhōu jun4 ，lùn ān yán jì ，dòng yǐn shèng rén ，qún yí mǎn fù ，zhòng nán sāi xiōng ，jīn suì bú zhàn ，míng nián bú zhēng ，shǐ sūn cè zuò dà ，suí bìng jiāng dōng ，cǐ chén zhī wèi jiě èr yě 。
cáo cāo zhì jì ，shū jué yú rén ，qí yòng bīng yě ，fǎng fó sūn 、wú ，rán kùn yú nán yáng ，xiǎn yú wū cháo ，wēi yú qí lián ，bī yú lí yáng ，jǐ bài běi shān ，dài sǐ tóng guān ，rán hòu wěi dìng yī shí ěr 。kuàng chén cái ruò ，ér yù yǐ bú wēi ér dìng zhī ，cǐ chén zhī wèi jiě sān yě 。cáo cāo wǔ gōng chāng bà bú xià ，sì yuè cháo hú bú chéng ，rèn yòng lǐ fú ér lǐ fú tú zhī ，wěi rèn xià hóu ér xià hóu bài wáng ，xiān dì měi chēng cāo wéi néng ，yóu yǒu cǐ shī ，kuàng chén nú xià ，hé néng bì shèng ？cǐ chén zhī wèi jiě sì yě 。
zì chén dào hàn zhōng ，zhōng jiān qī nián ěr ，rán sàng zhào yún 、yáng qún 、mǎ yù 、yán zhī 、dīng lì 、bái shòu 、liú xiá 、dèng tóng děng jí qǔ zhǎng 、tún jiāng qī shí yú rén ，tū jiāng 、wú qián 、cóng sǒu 、qīng qiāng 、sàn qí 、wǔ qí yī qiān yú rén 。cǐ jiē shù shí nián zhī nèi suǒ jiū hé sì fāng zhī jīng ruì ，fēi yī zhōu zhī suǒ yǒu ；ruò fù shù nián ，zé sǔn sān fèn zhī èr yě ，dāng hé yǐ tú dí ？cǐ chén zhī wèi jiě wǔ yě 。
jīn mín qióng bīng pí ，ér shì bú kě xī ；shì bú kě xī ，zé zhù yǔ háng láo fèi zhèng děng 。ér bú jí jīn tú zhī ，yù yǐ yī zhōu zhī dì ，yǔ zéi chí jiǔ ，cǐ chén zhī wèi jiě liù yě 。
fū nán píng zhě ，shì yě 。xī xiān dì bài jun1 yú chǔ ，dāng cǐ shí ，cáo cāo fǔ shǒu ，wèi tiān xià yǐ dìng 。rán hòu xiān dì dōng lián wú yuè ，xī qǔ bā shǔ ，jǔ bīng běi zhēng ，xià hóu shòu shǒu ，cǐ cāo zhī shī jì ，ér hàn shì jiāng chéng yě 。rán hòu wú gèng wéi méng ，guān yǔ huǐ bài ，zǐ guī cuō diē ，cáo pī chēng dì 。fán shì rú shì ，nán kě nì jiàn 。chén jū gōng jìn cuì ，sǐ ér hòu yǐ 。zhì yú chéng bài lì dùn ，fēi chén zhī míng suǒ néng nì dǔ yě 。